Het land

Zuid-Afrika, officieel de Republiek Zuid-Afrika (Afrikaans: Republiek van Suid-Afrika, Engels: Republic of South Africa) is een land dat aan de zuidpunt van Afrika ligt. Het land grenst in het noorden aan Namibië, Botswana en Zimbabwe, in het oosten aan Mozambique en Swaziland. De onafhankelijke staat Lesotho wordt in zijn geheel door Zuid-Afrika omsloten.

Zuid-Afrika heeft een rijke koloniale geschiedenis, die tot stand kwam toen Kaapstad in 1652 als Nederlandse verversingspost werd gesticht. Na anderhalve eeuw van Nederlandse kolonisatie werd de Kaapkolonie overgenomen door het Verenigd Koninkrijk. Hierop migreerden een groot aantal Nederlandstalige kolonisten, bekend als Boeren, met de Grote Trek naar het binnenland en stichtten verschillende Boerenstaten, waarvan uiteindelijk de Zuid-Afrikaansche Republiek en de Oranje Vrijstaat het belangrijkst waren. Deze republieken werden in 1902 door de Britten veroverd in de Tweede Boerenoorlog en samen met de Kaapkolonie en Natal in 1910 tot Zuid-Afrika verenigd. In de 20e eeuw werd Zuid-Afrika overschaduwd door de apartheid, een systeem van rassensegregatie waarmee de niet-blanke bevolking benadeeld werd. In 1990 werd de apartheid afgeschaft en in 1994 werd Nelson Mandela tot de eerste zwarte president van Zuid-Afrika verkozen.

Zuid-Afrika is een land met diverse bevolkingsgroepen en elf officiële talen, waaronder het aan het Nederlands verwante Afrikaans. Het land is een parlementaire republiek met drie hoofdsteden en is één van de meest ontwikkelde landen van het continent, maar armoede- en misdaadcijfers blijven hoog.

Als eerste Europeaan verkende Bartolomeu Dias in 1488 de kust rond Kaap de Goede Hoop. Het gebied werd door Portugal echter niet gekoloniseerd.

VOC
Toen het Nederlandse schip Nieuw Haarlem op zijn terugreis van Batavia op 25 maart 1647 met Reynier van Tzum aan boord strandde aan de Kaap, kwamen de plaatselijke Khoikhoi voor de eerste keer in contact met Nederlanders. De schipbreukelingen bouwden een klein fort dat ze de naam “Zand Fort van die Kaap die Goeie Hoop” gaven.

Zestig man onder bevel van onderkoopman Leendert Janszen bracht bijna een jaar aan de Kaap door voordat in maart 1648 de overlevenden door een vloot van twaalf VOC-schepen onder leiding van Wollebrant Geleyns de Jongh gered werden en teruggebracht naar Nederland. Zij berichtten thuis over het gunstige klimaat, hun goede ervaringen met de plaatselijke Khoikhoi en de ruilhandel met het inheemse volk. Dit was beslissend voor de Vereenigde Oostindische Compagnie om een verversingsstation bij de Kaap op te richten voor schepen die op weg waren naar het verre oosten. Op 6 april 1652, kwam Jan van Riebeeck aan bij Kaap de Goede Hoop. Het gebied met Nederlandse kolonisten breidde zich gedurende de 17e en 18e eeuw langzaam uit in oostelijke richting tot bij de Visrivier.

Brits bewind
Na de slag om Muizenberg in 1795 bezetten de Britten de streek rond Kaap de Goede Hoop maar gaven het weer terug aan de Nederlanders in 1803. In 1806 namen de Britten voorgoed bezit van de Kaap. Er ontstond onenigheid tussen de Britten en de Nederlandse boeren, onder meer omtrent de compensatie voor de afschaffing van de slavernij in 1833. Velen van de Nederlandse (en ook Duitse en hugenootse) kolonisten, bekend als Boeren, trokken in de jaren 1830-1840 in de zogenaamde Grote Trek weg uit de Kaapkolonie. Zij stichtten onafhankelijke republieken, die uiteindelijk verenigd werden in de Oranje Vrijstaat en Transvaal. De eerste Boerenrepubliek was Natalia. Toen de Boeren Natalia binnentrokken kwamen ze in gevecht met de Zoeloekoning Dingane nadat hij hun leider Piet Retief liet vermoorden. Uiteindelijk versloegen de Boeren de Zoeloes bij de Slag bij Bloedrivier in 1838. Natalia werd echter reeds in 1843 veroverd door de Britten. Daarna trokken de voortrekkers naar de Transvaal en de Oranje Vrijstaat.

In 1867 werden diamanten ontdekt in Kimberley op de grens van de Oranje Vrijstaat en goud was er net in 1886 aan de Witwatersrand in Transvaal gevonden. Dit leidde tot een stroom van blanke immigranten en rijkdom voor Transvaal. De Boeren verzetten zich tegen inmenging van de Britten, wonnen de Eerste Boerenoorlog (1880-1881), maar werden verslagen in de Tweede Boerenoorlog (1899-1902), de Tweede Boerenoorlog zou een pyrrusoverwinning genoemd kunnen worden.

Zelfstandig
Vlag van de Unie van Zuid-Afrika en de Republiek Zuid-Afrika 1928-1994
In 1910 werd de Unie van Zuid-Afrika gevormd, die een onafhankelijke staat binnen het Britse Gemenebest werd. In 1931 werd Zuid-Afrika een Dominion en werd het via het Statuut van Westminster volledig onafhankelijk. Vele wetten regelden een ongelijke behandeling van burgers op grond van hun huidskleur. Deze politiek werd geformaliseerd tot de apartheid (gescheiden ontwikkeling van de diverse rassen) na de verkiezingsoverwinning van de Nasionale Party in 1948.

Na de apartheid
In de jaren 90 eindigde de apartheid. Toenmalig president De Klerk liet de bekende anti-apartheidsactivist Nelson Mandela vrij op 11 februari 1990, en in 1994 werden er voor het eerst algemene verkiezingen voor alle rassen gehouden, leidend tot een bestuur van de (overwegend zwarte) tot politieke partij getransformeerde anti-apartheidsgroepering Afrikaans Nationaal Congres (ANC), eerst onder leiding van Mandela, later onder Thabo Mbeki. De nieuwe regering voerde een beleid van ‘rechtstellende actie’ om de ongelijkheden van het verleden te beëindigen. Sinds 1996 is een nieuwe grondwet in werking.

Zuid-Afrika is een republiek in transformatie. Het is nog steeds een land met zeer grote tegenstellingen tussen arm en rijk. Anders dan tijdens de apartheid behoren nu ook zwarten tot de rijke klasse, de zwarte nouveaux riches hebben vaak banden met het Afrikaans Nationaal Congres (ANC). Deze voormalige linkse strijders die zich ontpoppen als kapitalist worden in Zuid-Afrika spottend ‘yummies’ genoemd, wat staat voor ‘young upwardly mobile marxists’. Terwijl een kleine groep toetreedt tot de nieuwe multiraciale bovenlaag, groeit de werkloosheid onder de rest van de bevolking. In 1995, toen de ‘regenboognatie’ de overgang maakte naar een multiraciale democratie, was 16 procent van de beroepsbevolking werkloos. In 2006 was het officiële werkloosheidscijfer gestegen tot 30 procent, de werkelijke werkloosheid werd in 2006 op meer dan 40% geschat.

Bovendien heeft het land het hoogste percentage hiv-besmetten van de wereld. Volgens de vele critici in het land zelf en in de wereld is het vooral aan het falende regeringsbeleid toe te schrijven dat de aidsepidemie zo ver uit de hand kon lopen. In bepaalde regio’s van het land is het etnische geweld en de bendecriminaliteit in de laatste tien jaar sterk toegenomen, waarbij Afrikaners (Boeren) en andere blanke en relatief rijkere groepen het doelwit vormen.

Zuid-Afrika zakte in de index van de menselijke ontwikkeling van een 85e (ten tijde van de verkiezing van het ANC in de jaren negentig) naar de 120e plaats in 2006 en naar de 125e in 2008. Deze index van de Verenigde Naties bevat 177 landen over de gehele wereld.

Geografie
Algemene gegevens

Satellietfoto van Zuid-Afrika
Zuid-Afrika ligt in het zuiden van het continent Afrika. Het heeft, inclusief de Prins Edward-eilanden, een oppervlakte van 1.219.912 km². Het land grenst, met de klok mee aan Namibië, Botswana, Zimbabwe, Mozambique en Swaziland; Lesotho is een enclave binnen Zuid-Afrika. Voorts heeft Zuid-Afrika een uitgestrekte kustlijn van ongeveer 2800 km aan de Indische en Atlantische Oceaan.

Het landschap van Zuid-Afrika wordt gekenmerkt door hoogvlaktes in het binnenland, langs de rand ruige heuvels en een smalle kustvlakte. In het oosten liggen de Drakensbergen, met toppen als de Njesuthi (3408 m) en Mafadi (3450 m), het hoogste punt van het land.

Zuid-Afrika kent een groot aantal natuurlijke rijkdommen: goud, chroom, antimoon, steenkool, ijzererts, mangaan, nikkel, fosfaten, tin, uranium, diamanten, platina, koper, vanadium, zout en aardgas.

Voor verdere informatie zie Zuid-Afrika